Teslim Şekilleri

Teslim Şekilleri Kısaltmaları

Teslim Şekilleri

Dış ticarette teslim şekilleri standartlaştırılmış olup tüm ülkelerde aynı terimler kullanılmaktadır. Teslim şekilleri satıcının sorumluluğunun nereye kadar olduğunu (taşıma, yükleme boşaltma, gümrük işlemleri, sigorta, hasar vb) ve alıcının sorumluluğunun nerede başladığını belirtmektedir. Teslim şekli, dış ticaretle ilgili bir sözleşme yapıldığında, sözleşmede açık olarak belirtilmelidir. Şu noktada unutulmamalıdır ki, satıcı ne kadar fazla sorumluluk yüklenirse bunu fiyata yansıtır. Teslim şekilleri İngilizce kısaltmalarla ifade edilmektedir. Uluslararasında standart olarak kullanılan teslim şekilleri ve bunların taraflara yüklediği sorumluluklar aşağıda açıklanmıştır.

EXW (Exworks): İşyerinde teslim: Satıcı (ihracatçı) sözleşmede belirtilen ve alıcı ile mutabık kalınan işyerinde (fabrika, depo vb.) malları alıcıya (ithalatçı) teslim eder. Teslim yeri ihracatçının ülkesindedir ve teslim ihracatla ilgili gümrükleme işlemleri yapılmadan gerçekleşir. Bu teslim şeklinde satıcının sorumluluğu anlaşılan miktardaki malı, sözleşmede belirtilen yer ve zamanda hazır ederek alıcıya teslim etmektir.  Teslimden sonra tüm sorumluluklar alıcıya geçer. Dolayısıyla alıcı, ihracat ile ilgili gümrükleme işlemlerinden ve malların teslim yerinden varış yerine kadar taşınması ve sigortasından sorumlu olup bunlarla ilgili tüm masraflar da alıcıya aittir. Bu teslim şekli satıcıya en az, alıcıya en fazla sorumluluk yükleyen teslim şeklidir.

FCA (Free Carrier): Taşıyıcıya teslim: Satıcı ihracat gümrükleme işlemleri yapılmış malları alıcının belirttiği yerde ve alıcı tarafından belirtilen taşıyıcıya teslim eder. Teslim yeri yine ihracatçının ülkesindedir. Ancak bu teslim şeklinde, satıcı ihracat gümrükleme işlemlerini yaptırmaktan ve malları sağlam olarak taşıyıcıya teslim etmekten sorumludur. Bundan sonraki tüm sorumluluklar alıcıya aittir. Taşıma ücretini ve malların varış yerine kadar sigorta ücretini alıcı öder. Eğer mallar satıcıya ait bir yerde (işyeri, fabrika, depo vb.) araca teslim edilirse, malların yükleme sorumluluğu satıcıya aittir, aksi halde satıcı yüklemeden sorumlu değildir.

FAS (Free Alongside Ship): Gemi yanında teslim: Satıcı malları ihracat gümrükleme işlemleri tamamlanmış şekilde, alıcı tarafından belirlenen limanda, alıcının belirttiği geminin yanında hazır eder. Malları geminin yanında hazır etmekle satıcının sorumlulukları biter. Bu noktadan itibaren tüm sorumluluklar alıcıya aittir. Alıcı malları gemiye yükletmekten, varış limanında boşaltmaktan, ithalat gümrükleme işlemlerinden, buradan varış noktasına taşımaktan ve malları teslim aldıktan sonra tüm sigorta işlemlerinden sorumludur.  Bu terim sadece deniz taşımacılığında kullanılır.

FOB (Free on Board): Gemide teslim: Bunun FAS’tan farkı teslimin gemi yanında değil, fakat malların geminin küpeştesini aşması ile gerçekleşmesidir. Bu da göstermektedir ki ayrılış limanındaki yükleme işlemleri de (mallar geminin küpeştesini aşıncaya kadar) satıcıya aittir. Bundan sonra alıcının yükümlülükleri başlar ve bunlar FAS teslim şeklinde olduğu gibidir. Bu terim de sadece deniz taşımacılığında kullanılır.

CFR (Cost and Freight): Navlun (taşıma masrafı) ödenmiş olarak teslim: Bu teslim şeklinde navlunu (taşıma masrafını) satıcı öder. Dolayısıyla burada alıcının belirttiği varış limanına malları getirmek için taşıma sözleşmesini satıcı yapar ve taşıma masrafını da satıcı öder. Ancak satıcının malların ziyanı ve hasarı ile ilgili sorumluluğu FOB teslim şeklinde olduğu gibi, mallar gemi küpeştesini geçinceye kadardır. Bu noktadan itibaren ziyan ve hasarla ilgili tüm sorumluluklar alıcıya geçer. Bu nedenle malları gemi küpeştesinden itibaren ziyan ve hasara karşı sigortalamak ve sigorta masrafını ödemek alıcıya aittir. Varış limanında malların boşaltılmasından, ithalat gümrükleme işlemlerinden ve varış noktasına taşımaktan ve bunlarla ilgili tüm sigorta işlemlerinden yine alıcı sorumludur. Bu teslim şekli de sadece deniz taşımacılığında kullanılır.

CIF (Cost, Insurance and Freight): Navlun ve sigorta masrafları ödenmiş olarak teslim: Bu teslim şeklinin CFR’den farkı mallar varış limanına gelinceye kadar deniz sigortasını yaptırmak ve bedelini ödemek sorumluluğunun da satıcıya ait olmasıdır. Varış limanından itibaren alıcının sorumlulukları aynen CFR teslim şeklinde olduğu gibidir. Ancak şu noktanın belirtilmesinde yarar vardır. Deniz sigortası satıcı tarafından yaptırılmış olmakla beraber malların teslimi, mallar gemi küpeştesini geçtiğinde gerçekleşmektedir. Satıcı, alıcı adına sigortayı yaptırmaktadır. Yani, risk gerçekleşirse sigortadan tazminat alınması ile ilgili işlemleri alıcı yürütmek durumundadır. Çünkü mallar geminin küpeştesini geçtiği anda, malların hukuki sahibi alıcı olmaktadır. Bu teslim şekli de sadece deniz taşımacılığında kullanılır.

CPT (Carriage Paid To): Belirtilen varış yerine kadar navlunu ödenmiş olarak teslim: Burada satıcı, malları kendi seçtiği bir taşıyıcıya teslim eder ve alıcının belirttiği varış noktasına kadar taşıma masraflarını da karşılar. İthalat gümrüklemesi alıcıya aittir. Satıcının ziyan ve hasar sorumluluğu malları taşıyıcıya teslim etmesi ile biter. Bu noktadan itibaren ziyan ve hasar sorumluluğu, taşıma sigortasının yaptırılması ve sigorta bedelinin ödenmesi alıcıya aittir. Bu teslim şekli CFR’nin, deniz yolu hariç diğer taşıma türlerinde kullanılan şeklidir. Karma taşımada da (örneğin belirli bir yere kadar denizyoluyla, sonra demiryolu ve kara yoluyla gibi) CPT terimi kullanılır.

CIP (Carriage and Insurance Paid To): Navlun ve sigorta masrafları ödenmiş olarak teslim: CIF teslim şeklinin deniz yolu dışındaki taşımalarda ve karma taşımalarda kullanılan türüdür. CPT’den farkı taşıma sigortasını da satıcının yaptırması ve sigorta bedelini de satıcının ödemesidir.

DAF (Delivered at Frontier): Belirtilen sınırda teslim: Daha çok demiryolu ve karayolu taşımacılığında kullanılır. Satıcı taşıma aracını seçer, ihracat gümrük işlemlerini yapar, malları yükler, belirtilen yere kadar navlunu öder ve taşıma aracından boşaltılmamış olarak bitişik ülkenin gümrük sınırından önce olacak şekilde alıcıya teslim eder. Bu noktadan itibaren taşıma ve tüm diğer sorumluluk ve masraflar alıcıya aittir.

DES (Delivered Ex Ship): Belirtilen varış limanında gemide teslim: Burada mallar belirtilen varış limanında geminin bordasında alıcıya teslim edilmektedir. FOB, CFR ve CIF teslim şekillerinde, sigorta bedeli ödensin veya ödenmesinin teslim (malların hukuki mülkiyetinin el değiştirmesi) ilk yükleme limanında mallar küpeşteyi geçtiğinde alıcıya geçmekteydi. DES teslim şeklinde ise, malların alıcıya geçmesi varış limanında ve gemi bordasında olmaktadır. Dolayısıyla, burada varış limanına kadar tüm sorumluluk ve masraflar satıcıya aittir. Ancak teslim gemide gerçekleştiğinden boşaltma işlemleri dâhil bundan sonraki tüm işlem, sorumluluk ve masraflar alıcıya aittir. Bu terim sadece deniz taşımacılığında kullanılır.

DEQ (Delivered Ex Quay): Belirlenen varış limanında rıhtımda teslim: DES teslim şeklinden farkı varış limanında boşaltma işlemlerinin de satıcı tarafından yaptırılmasıdır. Burada teslimat mallar gemiden boşaltıldıktan sonra rıhtımda gerçekleşir. Bu terim de sadece deniz taşımacılığında kullanılır.

DDU (Delivered Duty Unpaid): Belirtilen varış yerinde gümrük vergisi ödenmeden teslim: İthalat için gümrükleme işlemleri tamamlanmamış olarak malların belirtilen varış noktasında taşıma aracından boşaltılmadan alıcıya teslim edilmesini ifade eder. Teslimat gerçekleşinceye kadar tüm sorumluluk ve masraflar satıcıya aittir. Teslimat gerçekleştikten sonra tüm sorumluluk ve masraflar alıcıya geçer. Tüm taşıma şekilleri için kullanılabilir.

DDP (Delivered Duty Paid): Belirtilen varış yerinde gümrük vergisi ödenmiş olarak teslim: Bu teslim şeklinin DDU teslim şeklinden farkı malların ithalat gümrük işlemleri tamamlanmış olarak alıcıya teslimidir. Bu teslim şekli alıcıya en az, satıcıya en fazla sorumluluk yükleyen teslim şeklidir.

Teslim şekillerinin seçimi bir fayda-maliyet analizi yapılmasını gerektirir. Satıcı açısından sorumluluklar arttıkça (alıcının sorumlulukları azaldıkça), satıcının talep edeceği fiyat da artmaktadır. Öte yandan, satıcı açısından sorumluluklar azaldıkça (alıcının sorumlulukları arttıkça), satıcı tarafından talep edilen fiyat düşmektedir. Bu nedenle, eğer alıcı satıcı tarafından yerine getirilecek bazı işlemleri (örneğin taşıma) kendisi daha az maliyetle yerine getirebilirse daha fazla sorumluluk alabilir. Örneğin, Almanya’ya hem ihracat hem de ithalat yaptığınızı düşünelim. Almanya’ya malları götüren TIR’lar dönüşte ithal malları teslim alabilir. Dolayısıyla teslim şeklini bu hususu göz önüne alarak belirlemeniz daha akılcı olur. Örneğin, Hollanda’dan ithalat yapıyorsunuz. Aynı zamanda Bulgaristan’a da ihracat yapıyorsunuz. Malları Bulgar hududunda (Türkiye ile bitişik olmayan hududunda) teslim alabilirsiniz. Bu kararları verirken her teslim şeklinin fayda ve maliyetini değerlendirmeniz gerekir.

Teslim şekilleri belirlenirken bazı hukuki durumların da göz önüne alınması gerekir. Örneğin alıcı, ihracatçı ülkede ihracatla ilgili gümrükleme işlemlerini doğrudan veya dolaylı olarak yerine getiremiyorsa EXW teslim şeklini seçmemelidir. Benzer şekilde, ihracatçı, ithalatçının ülkesinde ithalatla ilgili gümrükleme işlemlerini doğrudan veya dolaylı olarak yerine getiremiyorsa DDP teslim şekli kullanılmamalıdır.